Zależność wyniku testu od stosunku między testowanym i testującym
Nie można mierzyć zdolności umysłowych człowieka tak, jak jego wzrostu, nie wpływając przy tym na cechę mierzoną. Za każdym razem pojawia się pytanie, kto i po co stosuje test i jakie będą jego skutki dla testowanych. Ludzie żyją w układach społecznych, a ich osobnicze układy homeostatyczne są z tymi układami ściśle związane. Testy są prawie zawsze elementem układu społecznego, co wyznacza rodzaj uzyskiwanych wyników. Dowodzono, że funkcją testów inteligencji w brytyjskim systemie oświatowym jest usprawiedliwienie i obrona ciągłości tego systemu (Pidgeon, 1966). Są dane wskazujące na to, że poziom, jaki osiągają uczniowie, zależy po części od tego, czego się od nich oczekuje; przynajmniej dotyczy to testów mierzących osiągnięcia. Tak więc w Wielkiej Brytanii procent uczniów uzyskujących dobre świadectwa końcowe jest bardzo różny w szkołach położonych w różnych rejonach ? zapewne dlatego, że rozmaite są oczekiwania w tej mierze. Przykładem absurdalnym jest przekonanie wielu nauczycieli, że tylko zdolniejsze dzieci można uczyć francuskiego. W rzeczywistości niektóre dzieci lepiej uczą się właśnie języków niż innych przedmiotów.
Stosując więc dowolną procedurę testową do dużej liczby osób, nie wolno nigdy zapominać o czynniku wpływów i oczekiwań społecznych na zagadnienie inteligencji.
